Παιδικοί φόβοι

Να διευκρινίσουμε ότι άλλο είναι ο φόβος και άλλο η φοβία.

Στη φοβία, ο φόβος ενός ατόμου συνεχίζει να υφίσταται, παρόλο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αληθινός κίνδυνος και δεν μπορεί να υπερνικηθεί παρά μόνον αποφεύγοντας το φοβικό αντικείμενο. Στην περίπτωση της φοβίας, η κατάσταση γίνεται παθολογική, όταν ο φόβος γίνεται διαρκής ή παίρνει διαστάσεις που εμποδίζει τον άνθρωπο στην καθημερινότητά του. Αυτό ξεκινά από τις απλές φοβίες και μπορεί να φτάσει σε κρίσεις πανικού ή ακόμα και σε αποστροφή κοινωνικών συναναστροφών.

Όσον αφορά τώρα τους φόβους, αυτοί μπορεί να είναι πραγματικοί ή φανταστικοί. Από πολύ μικρή ηλικία (βρεφική και νηπιακή) αναπτύσσεται φόβος προς τα ξένα πρόσωπα και εκδηλώνεται έντονα το άγχος του αποχωρισμού. Εν συνεχεία, εμφανίζονται οι φόβοι για κάποια ζώα και ο φόβος για το σκοτάδι. Στη σχολική ηλικία τα παιδιά έχουν φόβους για το σχολείο, τις φυσικές καταστροφές και τους τραυματισμούς. Οι περισσότεροι φόβοι είναι παροδικοί και δεν εμποδίζουν την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού.

Το σωστό, σαν ενήλικες, είναι να μην λογοκρίνουμε τα συναισθήματα και τις αγωνίες του παιδιού και σαφώς να μην το κοροϊδέψουμε. Είναι αναγκαίο να ακούσουμε με προσοχή και κατανόηση αυτά που έχει να μας πει. Θα ήταν καλό να το ευχαριστήσουμε που βρήκε το θάρρος να εκφράσει τις ανησυχίες του και να προσπαθήσουμε, αν επιθυμεί και το ίδιο το παιδί, από κοινού να βρούμε τις απαντήσεις και τις λύσεις στις καταστάσεις που προκαλούν φόβο. Ο στόχος μας είναι να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει ότι ο φόβος τους είναι κάτι το φυσιολογικό. Να το διαβεβαιώσουμε ότι αυτό που φοβάται δεν είναι στην πραγματικότητα επικίνδυνο.

Όπως και να’ χει, είναι  εξαιρετικής σημασίας ως ενήλικες να ενθαρρύνουμε με κάθε τρόπο τα παιδιά στο να αναπτύξουν πρωτοβουλίες, καθώς και να ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση και την αυτονομία τους. Είναι απαραίτητο να το ενημερώσουμε ότι και εμείς οι ενήλικες φοβόμασταν όταν ήμασταν παιδιά και φυσικά ότι και όλα τα παιδιά της ηλικίας του νιώθουν φόβους για κάποια πράγματα.

Επιπρόσθετα, ως ενήλικες θα πρέπει να ελέγχουμε τους φόβους μας, να μην είμαστε υπερβολικοί και υπερπροστατευτικοί γιατί το παιδί θα μιμηθεί και θα υιοθετήσει τους φόβους μας. Κάτι που, επίσης, θα πρέπει να σταματήσει απαραίτητα είναι το να μη φοβίζουμε σκόπιμα το παιδί λέγοντας του ότι “αν δεν είσαι φρόνιμο θα σε φάει ο μπαμπούλας ή θα σε πάρει η αστυνομία”. Χρησιμοποιώντας τον φόβο δεν θα πρέπει να απορούμε γιατί το παιδί καταλήγει να φοβάται.

Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν αρκετά παιδικά εικονογραφημένα βιβλία με ήρωες – παιδιά που φοβούνται, αλλά στο τέλος υπερνικούν τους φόβους τους. Το παιδί θα μπορέσει να ταυτιστεί με τον ήρωα του βιβλίου και να ξεπεράσει ευκολότερα το φόβο του.

Μερικά παραδείγματα:

“Αλέξη μη φοβάσαι”, Άλισον Φαλκονάκη, εκδόσεις Μεταίχμιο

“Οι ατρόμητοι κάνουν το μεγάλο άλμα”, Elsa Punset, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

“Ποιος φοβάται τα τσακάλια”, Φίλιππος Μανδηλαράς, εκδόσεις Πατάκη

“Φόβος”, Μορόνι Τρέις, εκδόσεις Μεταίχμιο

“Όταν φοβάμαι”, Τζέρι Τζ. Μέινερς, εκδόσεις Μεταίχμιο

“Το σκοταδάκι που φοβόταν”, Ασπασία Πρωτογέρου, εκδόσεις Polaris

“Φον ο φοβερός” , Γιώτα Αλεξάνδρου, εκδόσεις Ελληνοεκδοτική

“Το μεγάλο ΑΑΑ – ΟΟΟ”, Jonny Lambert, εκδόσεις Τζιαμπίρης – Πυραμίδα

 “Ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους”, Χρυσάνθη Τσιαμπάλη – Κελεπούρη, εκδόσεις Ψυχογιός

“Ο νταής του σχολικού”, Μαρία Ρουσάκη, εκδόσεις Ψυχογιός

“Τι φοβούνται τα παιδιά του κόσμου”, Συλλογικό έργο, εκδόσεις Σαββάλας

Και φυσικά ο κατάλογος δεν σταματά εδώ…

Μπορούμε, ακόμα σαν δραστηριότητα, να φτιάξουμε δύο λίστες σε ένα χαρτόνι, χωρίζοντας τους φόβους σε πραγματικούς και φανταστικούς. Να συζητήσουμε πάνω σε αυτό, να κόψουμε και να κολλήσουμε τους πραγματικούς φόβους, δημιουργώντας μια αφίσα με κανόνες προφύλαξης και σε μία δεύτερη να κολλήσουμε τους φόβους που είναι φανταστικοί. Μπορεί το παιδί να σχεδιάσει και να ζωγραφίσει όπως θέλει τη δεύτερη αφίσα.

Δοκιμάζοντας το σε κάποια παιδιά, παρατήρησα ότι ορισμένα από αυτά ζωγράφιζαν κάτι που τους χαλάρωνε, άλλα παιδιά έφτιαχναν τερατάκια, φαντάσματα ή δράκους που τους διακωμωδούσαν και μερικά από αυτά σχεδίαζαν συνθήματα του τύπου: “Είμαι ατρόμητος/η”, “Είναι στη φαντασία μου”, “Είμαι ο φανταστικότερος και δυνατότερος φοβοκυνηγός”!